Kto może wziąć udział w programie. Jak dobieramy uczestników.
Udział w zajęciach jest dobrowolny, skazany do udziału w programie zostaje zakwalifikowany po wstępnej rozmowie z wychowawcą, psychologiem i osobami prowadzącymi zajęcia. Program skierowany jest do skazanych dorosłych, w rozumieniu kodeksu karnego wykonawczego, tzn. osób które ukończyły 21 rok życia. W zajęciach mogą uczestniczyć skazani z podgrupą klasyfikacyjną P - 1 oraz skazani z podgrupą P – 2 odbywający karę pozbawienia wolności w Areszcie Śledczym w Hajnówce. Przy kwalifikacji do programu brany jest pod uwagę okres pozostałej do odbycia kary pozbawienia wolności, termin nabycia uprawnień do ubiegania się o warunkowe przedterminowe zwolnienie oraz zachowanie skazanego w zakładzie karnym. W zajęciach nie mogą brać udziału skazani, którzy swoją postawą i zachowaniem mogą stwarzać zagrożenie dla bezpieczeństwa aresztu śledczego, osób prowadzących i psów.

Jakie psy biorą udział w akcji?
Do udziału w zajęciach wybierane są psy w wieku do 2 lat, chociaż zdarzają się również wyjątki. Staramy się dawać szanse dla wszystkich psów, a zwłaszcza dla tych, które od dłuższego czasu przebywają w schronisku i mają małe szanse na adopcję np. aktualnie w programie uczestniczy pies KUKIEL, który nie ma jednego oka. Wyboru psów dokonują osoby prowadzące zajęcia i pracownicy schroniska. Założeniem programu jest aby jeden pies był pod opieką jednego skazanego. W przypadku opuszczenia zakładu karnego przez skazanego (w związku z np. przetransportowaniem do innej placówki penitencjarnej, otrzymaniem przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności, warunkowego przedterminowego zwolnienia) dla psa jest przydzielony inny przewodnik - skazany. Psy do udziału w zajęciach są dowożone na teren Aresztu Śledczego a po ich zakończeniu wracają do schroniska. Aktualnie brak jest możliwości aby psy przez okres trwania programu przebywały na terenie aresztu.

Czy skazany opiekuje się jednym psem. Jakie są etapy programu i na czym polegają?
Jak już wcześniej wspominałem staramy się organizować zajęcia w taki sposób, aby każdy skazany mógł pracować z przydzielonym mu psem. Tutaj też zdarzają się odstępstwa ponieważ w trakcie zajęć obserwując postępy i zaangażowanie skazanych w realizacje programu często dokonujemy zmian.

Program dzieli się na dwa etapy. Początkowo są realizowane zajęcia teoretyczne w formie cyklu wykładów i spotkań z przedstawicielami stowarzyszeń i fundacji zajmujących się psami, jak również z pracownikami schroniska i weterynarzem. Skazani nabywają wiedzy na temat kompleksowej opieki nad psem (pielęgnacji, karmienia, itp), oraz poznają zasady zachowania się w stosunku do psa, sygnały uspokajające, sposoby postrzegania i rozumienia świata przez psy. Ta cześć programu trwa około 2-óch miesięcy. Następnie przechodzimy do zajęć praktycznych, które poprzedzone są wyborem psów do programu. Zajęcia praktyczne rozpoczynają się pierwszym kontaktem z psem, poszczególnym skazanym przydzielane są psy. I tu też nic na siłę. To tak naprawdę psy wybierają swoich przyszłych opiekunów. Wszyscy skazani zbierają się w kole osoby prowadzące zajęcia oprowadzają psy pośród skazanych i jednocześnie obserwują zachowanie zarówno psów jak i skazanych. Następnie każdemu ze skazanych przekazywany jest pies i rozpoczynają się właściwe zajęcia. Zajęcia praktyczne odbywają się trzy razy w tygodniu po trzy godziny.

Jak wygląda przykładowy dzień skazanego z psem. Co należy do ich obowiązków?
Psy dowożone są na zajęcia ze schroniska. Po przyjeździe do aresztu, opiekę nad psami przejmują skazani. Zajęcia zaczynają się od socjalizacji psa, pies jest pielęgnowany przez skazanych i przygotowywany do zajęć. Następnie pod czujnym okiem treserów i trenerów prowadzone są zajęcia. Skazani uczą psów podstawowych komend oraz zaufania do człowieka. Prowadzone są zajęcia zarówno grupowe jak i indywidualnie z każdym skazanym.

Jakie są dalsze losy psów?
Zanim pies zostanie przekazany do adopcji zapraszamy rodzinę chcąca adoptować psa do aresztu w celu udziału w zajęciach z psami. W trakcie zajęć skazany, który przekazuje psa do adopcji uczy w jaki sposób komunikować się z psem, jak wydawać komendy oraz w jaki sposób opiekować się psem. Następnie osoba chcąca adoptować psa pod okiem skazanego pracuje z psem i nabywa potrzebnych umiejętności do właściwej opieki nad czworonogiem.

Czy zdarzyło się, że w oparciu o opinię skazanego odmówiono adopcji psa jakiejś osobie.
Jak na razie nie zdarzyła się taka sytuacja. W miarę posiadanych możliwości przy współpracy z Kierownikiem schroniska Panią Alina Jarosz staramy się śledzić dalsze losy adoptowanych psów. Zapraszamy do udziału w zajęciach osoby które adoptowały psy po udziale w programie, aby mogły podzielić się swoim doświadczeniem i wrażeniami.

Co daje Panu siłę i motywację aby kontynuować program?
Uczestnicząc w zajęciach, (a staram się być na każdych zajęciach) obserwuje zmiany jakie zachodzą w skazanych. Mam satysfakcję, że moja praca zmienia skazanych. Dajemy im wybór i szanse na nowe życie, wyposażając w umiejętności ułatwiające odnalezienie się w społeczeństwie po odbyciu kary. W trakcie trwania programu skazani nabywają wiedzę, która umożliwi im podjęcie pracy w charakterze opiekuna lub trenera psów, a także pracy w schroniskach dla zwierząt. Udział w programie kształtuje poczucie odpowiedzialności, systematyczności, cierpliwości, humanitarnego stosunku do zwierząt, umiejętności wyrażania pozytywnych emocji, uczy nawiązywania pozytywnego, emocjonalnego kontaktu ze zwierzętami, a tym samym również z ludźmi.

Dwóch skazanych po ukończeniu pierwszej edycji programu aktualnie pracuje nieodpłatnie w Schronisku Ciapek. Nagłośnienie problemu bezdomności psów i ciężkiej sytuacji miejskiego schroniska skutkowało pozyskaniem środków finansowych na rzecz rozbudowy schroniska oraz karmę i leki dla zwierząt. Zwiększyła się również liczba adoptowanych psów.

Należy pamiętać, że wcześniej czy później skazany wyjdzie na wolność i między innymi od nas zależy jak on będzie przygotowany do tej wolności. W pierwszej edycji uczestniczyło w programie 14 bezdomnych psów, z czego 13 znalazło nowy dom.


Jakie najpiękniejsze i najbardziej wzruszające momenty wspomina Pan myśląc o programie?
Zaczynaliśmy jako pierwsi w Polsce, nie mogliśmy korzystać z wypracowanych już wzorców. Często w trakcie zajęć dokonywaliśmy modyfikacji i zmian, biorąc pod uwagę informacje zwrotne od skazanych jak i osób prowadzących zajęcia.
Pamiętam pierwszy dzień (02 kwietnia 2011r.) kiedy psy po raz pierwszy miały pojawić się na terenie aresztu. Ile było wtedy obaw i niewiadomych, zastanowiłem się czy nie porywamy się na rzecz niemożliwa do wykonania.
Pamiętam pierwszy kontakt skazanych z psami, ten błysk w ich oku, pierwsze głaskanie i przytulanie. Ci twardzi faceci (poniekąd to tylko pozory stworzone dla potrzeb rzeczywistości więziennej) okazywali tyle wzruszenia i ciepła tym zagubionym i skrzywdzonym przez „ludzi” zwierzętom.
Pamiętam pierwsze adopcje, ukrywane wzruszenie przed adopcją psa. Do skazanych docierała myśl, ze za chwile muszą się pożegnać ze swoim pupilem- przyjacielem, z którym pracowało się i przyjaźniło przez kilka miesięcy.

Można nauczyć człowieka empatii i miłości do czworonogów. Od kiedy należy zacząć naukę?
Moim zdaniem to wszystko zależy od wychowania i wzorców jakie przekazują nam rodzice. Im wcześniej zaczniemy swoją przygodę ze zwierzętami tym lepiej dla nas. Pierwsze kontakty oczywiście budzą wiele obaw i powinny odbywać się pod nadzorem osoby dorosłej ale te pierwsze wrażenia są najważniejsze. Kontakt ze zwierzęciem uwrażliwia, pomaga poznawać otaczający świat oraz wzbogaca nasze odczucia o kolejne doświadczenia. To my ludzie dorośli uczymy dzieci jak powinny wyglądać poprawne relacje ze zwierzętami. I to od nas zależy czy ten mały człowieczek w przyszłości wyrośnie na człowieka wrażliwego na los zwierząt.
W swojej pracy miałem wiele doświadczeń, może nie tyle z małymi dziećmi, co z osobami niepełnosprawnymi. Mogło by się wydawać, że psy, skazani i osoby niepełnosprawne to egzotyka w takim miejscu jak zakład karny, ale w naszym przypadku i to się sprawdziło. Skazani pod nadzorem tresera i dogoterapeuty prowadzili zajęcia z wykorzystaniem psów dla osób niepełnosprawnych. Proszę mi wierzyć, że wyniki przerosły nasze najśmielsze oczekiwania. A zobaczyć uśmiech na twarzy niepełnosprawnego dzieciaka rekompensuje cały wysiłek włożony w organizacje i prowadzenie zajęć.

Bardzo często można usłyszeć o przejawach maltretowania zwierząt – gdzie można upatrywać źródeł bestialstwa ludzi?
Wydaje się nam, że jako ludzie niepodzielnie władamy całym światem. Często nie patrząc na potrzeby innych istot dokonujemy nieodwracalnych zmian w środowisku. Bywa tak, że ulegamy wpływom innych ludzi, mody kupujemy sobie lub dzieciom wymarzonego pupila, nie zdając sobie sprawy z tego z jakimi obowiązkami jest to związane. Szybko okazuje się, że nasz pupil ma swoje wymagania, trzeba o niego dbać, wyprowadzać na spacer, poświęcać mu czas. Nie zdajemy sobie sprawy z tego, że pies traktuje nas jako członka stada, do którego myśli, że też należy. Jakie jest jego zdziwienie, że mimo okazywanej miłości i wierności jego pan pozostawia go w lesie, wyrzuca z samochodu bo opieka zajmowała zbyt dużo czasu. Jestem zwolennikiem czipowania zwierząt bo wtedy łatwiej można byłoby ustalić właściciela zwierzęcia i wyciągnąć wobec niego konsekwencje. Poprzez realizacje programu uczymy nawiązywać właściwe relacje ze zwierzętami oraz uczulamy nie tylko skazanych, ale również uczulamy społeczeństwo na los bezpańskich psów. Pokazujemy, że jeżeli my w areszcie jesteśmy w stanie pomagać dla bezdomnych zwierząt to tym bardziej każdy z nas jest w stanie okazać taka pomoc.

Został Pan nominowany do nagrody „Serce dla Zwierząt”. Co dla Pana oznacza ta nominacja?
Jest to dla mnie przeogromne wyróżnienie, znaleźć się w gronie tylu znamienitych osób, którym nie jest obcy los zwierząt. Tak naprawdę na ta nominacje pracowało wiele osób, które swoim zaangażowaniem pozwoliły mój pomysł urzeczywistnić. Wielkie podziękowania należą się Agnieszce, Arkowi, Grześkowi, Dorocie, Andrzejowi, Marii, Piotrkowi, Ani, Asi oraz przedstawicielom wielu stowarzyszeń, fundacji i instytucji wspierających program, a przede wszystkim pracownikom Aresztu Śledczego w Hajnówce oraz mojej żonie Ewie wspierającej mnie we wszystkim, nawet w tych na pierwszy rzut beznadziejnych pomysłach. Byłbym zapomniał o naszym jak to w jednym ze swoich artykułów Pani Dorota Sumińska określiła aniele miłości Oskarze – psie bernardynie.

Program "Przyjaciele, czyli pies w celi" jest realizowany przy współpracy z Fundacją "Ama Canem", "Psi Ratownicy", N.C.K. „Silva Lupus” - Marta Czerwińska - Lichnerowicz i Arkadiusz Lichnerowicz, „CZENEKA”, „KARUNA”, Fundacja „KAJA”, Fundacja „ Fundacja Psi Uśmiech”, Stowarzyszeniem „Delta Polska” oraz z Panią Dorotą Suminską. Partnerami programu są: CZSW w Warszawie, OISW w Białymstoku, Urząd Miasta w Hajnówce, Starostwo Powiatowe w Hajnówce, Schronisko "Ciapek", Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych w Hajnówce, Podlaska IGB „Bielik”,Powiatowy Inspektorat Weterynarii w Hajnówce Sklep Zoologiczny „Zwierzak” oraz Szkolny Klub Wolontariusza przy Zespole Szkół z Dodatkową Nauką Języka Białoruskiego. Patronat medialny sprawuje specjalistyczny wortal o psach www.psy24.pl, Kurier Poranny i Radio Racja.

 
Dla wegemaluch.pl, mjr Roman Paszko, dyrektor Aresztu Śledczego w Hajnówce
fot. AŚ Hajnówka oraz Służba Więzienna - www.sw.gov.pl