Za ojczyznę słonecznika uważa się południe Ameryki Północnej, ale dzikie słoneczniki spotykane są również w Indiach. Słonecznik do Europy trafił dopiero w 1510 roku i przez parę stuleci był uważany za roślinę ozdobną. Dopiero później nauczono się go wyskubywać i podgryzać nasiona, ale dopiero w 1840 roku rosyjski rolnik Bokarew wpadł na pomysł wyciskania z jego nasion oleju.
Już Syreniusz w XVI wieku w swoim zielniku pisał "słonecznik dodaje sił mężom, a jego korzeń zawieszony na szyi broni od nagłej śmierci". Kwitnące pola słonecznika dostarczają pszczołom mnóstwo nektaru i pyłku. Z kwiatów produkuje się leki przeciwmalaryczne i przeciwgorączkowe. Gdy zawodzi chinina lub też jej brak. to choremu podaje się nalewkę z kwiatów słonecznika. Maść słonecznikową stosuje się do gojenia ran i krwawych wylewów.

Z nasion słonecznika wyciska się niemal najlepszy olej na świecie, a po wyciśnięciu zostaje makuch słonecznikowy - doskonała pasza dla zwierząt.